Đánh giá bản thảo trong bối cảnh của ngành công nghiệp sáng tạo

26/11/20

Công ty cổ phần Truyền Thông và Văn Hóa Con Sóc

Đánh giá bản thảo là khâu quan trọng trong quy trình biên tập của biên tập viên, mang yếu tố quyết định tới quá trình phát triển nội dung và sản phẩm của mỗi nhà xuất bản. Chất lượng, khả năng thương mại, sự phù hợp với định hướng phát triển của nhà xuất bản, giá trị gia tăng của sách… cơ bản được định hình từ khâu này.

Vậy đánh giá bản thảo đặt trong bối cảnh các ngành công nghiệp sáng tạo có gì khác biệt so với cách thẩm định truyền thống? Biên tập viên cần làm gì để thích nghi trong kỷ nguyên của các ngành công nghiệp sáng tạo? Hãy cùng SCC tìm hiểu trong bài viết này!

Giá trị của ngành xuất bản

Công nghiệp sáng tạo là tên gọi của những ngành công nghiệp mới xuất hiện trong thế kỷ 20, tuy những ý tưởng ban đầu về lĩnh vực công nghiệp này đã bắt đầu từ khung thống kê dành cho các hoạt động văn hóa từ những năm 1980. Theo Liên Hiệp Quốc, ước tính hoạt động giao thương trong ngành sáng tạo và văn hóa đang tăng trưởng với tốc độ chóng mặt 8,7%/ năm.

Tuy là “lính mới” trong cơ cấu chung của nền kinh tế Việt Nam, công nghiệp sáng tạo (bao gồm các ngành Quảng cáo, Kiến trúc, Thiết kế thời trang, Âm nhạc, Điện ảnh…) đã cho thấy đây là một thị trường đầy tiềm năng, riêng doanh thu từ dịch vụ quảng cáo năm 2019 đã lên tới 8.600 tỷ đồng, từ lĩnh vực xuất bản sách năm 2019 đạt 2.600 tỷ đồng… Có thể nói, với ưu thế kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố văn hóa và kinh tế, nhóm ngành này sẽ là một trong những mũi nhọn kinh tế của nước ta trong tương lai.

Tại Anh Quốc, giá trị gia tăng của ngành xuất bản chỉ đứng sau các lĩnh vực Công nghệ, phần mềm và dịch vụ máy tính; Quảng cáo và tiếp thị; tương đương lĩnh vực Phim ảnh, tivi, video, radio và nhiếp ảnh với giá trị 11.5 tỷ bảng (2017).

Xuất bản tuy là một ngành truyền thống nhưng nội dung mà nó sở hữu là đầu vào của nhiều ngành trong kỷ nguyên số. Theo thống kê, 53% phim trên toàn cầu được chuyển thể từ tiểu thuyết, 58% chương trình có rating cao nhất trên tivi có nguồn gốc từ sách, 30% vé bán cho các chương trình ở rạp hát có nguồn gốc từ sách và nhiều trò chơi được xây dựng từ các nhân vật và nội dung trong sách hư cấu. Ngoài ra, có thể kể đến chương trình giáo dục - đào tạo; nhượng quyền; du lịch, văn phòng phẩm…

Chính vì tầm quan trọng của nội dung và giá trị gia tăng của sách, mà ngày nay, việc đánh giá ý tưởng và bản thảo của tác giả trở nên thách thức hơn bao giờ hết đối với đội ngũ biên tập viên.

Đánh giá theo cách truyền thống

Thông thường biên tập viên sẽ tham gia quá trình thẩm định bản thảo sớm nhất có thể nếu thời gian cho phép. Biên tập viên sẽ phản hồi về:

"Phong cách viết;

Tác phẩm có dễ đọc;

Nhân vật có phát triển tốt;

Phù hợp với định hướng phát hành của nhà xuất bản hay không?"...

Đối với bản thảo hư cấu, sau khi tác giả đã hoàn thiện bản thảo thô, biên tập viên đưa ra những đánh giá cụ thể về ngữ pháp, dấu câu, cấu trúc câu và đoạn văn, chính tả…

Khi đánh giá bản thảo phi hư cấu, biên tập viên sẽ cần trả lời các câu hỏi:

"Bản thảo có cấu trúc tốt;

Các chương, phần có hợp lý không?

Thông tin có hữu ích?

Cách diễn đạt của tác giả có phù hợp với độc giả tiềm năng mà nhà xuất bản hướng tới?

Phần giới thiệu có thu hút sự chú ý của bạn đọc?

Mức độ chỉnh sửa của bản thảo?

Tài liệu tham khảo, trích dẫn, hình ảnh, bản đồ…

Bước tiếp theo của tác giả sau khi xuất bản?"

Đánh giá bản thảo trong nền kinh tế sáng tạo

Ngày nay, yêu cầu đối với các biên tập viên cao hơn thế hệ trước rất nhiều. Ngoài các kỹ năng kể trên, các bạn cần tự trang bị và học hỏi kiến thức, kỹ năng ở những lĩnh vực liên quan: luật sở hữu trí tuệ, sách điện tử, sách nói, phim ảnh – truyền hình, chương trình đào tạo, trò chơi, thậm chí là cả du lịch và văn phòng phẩm.

Khi đánh giá ý tưởng hoặc bản thảo, biên tập viên có thể phải đảo ngược quy trình truyền thống. Bạn phải trao đổi với tác giả, bộ phận nhượng quyền, nhà biên kịch, chuyên gia xây dựng chương trình đào tạo, nhà phát triển trò chơi… ngay khi ý tưởng hoặc bản nháp của tác giả được duyệt. Bạn phải bảo vệ ý tưởng và bản thảo với các bộ phận kinh doanh, tiếp thị, giám đốc tài chính… để đảm bảo rằng, bạn và tác giả có đủ nguồn lực để đầu tư cho dự án này. Tất cả nghe có vẻ xa lạ với bản mô tả công việc của một biên tập viên truyền thống, tuy nhiên, thời đại của ngành công nghiệp sáng tạo, của ngành công nghiệp phát triển nội dung, của nền kinh tế số… đã đặt ra nhiều thách thức và cơ hội cho ngành xuất bản.

Như vậy, các biên tập viên không còn cách nào khác là phải thay đổi, trau dồi để thích nghi với thời đại.

Từ sách tới phim

"Yêu em từ cái nhìn đầu tiên" - Tiểu thuyết được đăng tải lần đầu năm 2009 trên một nền tảng sáng trực tuyến, liên tục dẫn đầu các bảng xếp hạng sách bán chạy trong nhiều năm. Tác phẩm được viết và đăng tải theo hình thức cuốn chiếu, như vậy, tác giả sẽ nhận được các phản hồi ngay lập tức của độc giả về cốt truyện, nhân vật… Vì vậy, các sự điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi hoặc phát triển nhân vật… chịu ảnh hưởng khá lớn từ ý kiến và sở thích của người đọc. Cốt truyện, nhân vật, bối cảnh, lời thoại… phù hợp với tâm lý của đối tượng độc giả tiềm năng mà tác phẩm hướng tới (các bạn trẻ mới lớn), phù hợp cho một bộ phim dài tập ăn khách trên truyền hình..

Tác phẩm được chuyển thể thành phim năm 2015 và gây sốt không chỉ với khán giả tại thị trường Trung Quốc mà còn chiếm được cảm tình của một lượng fan không nhỏ tại Việt Nam. Tất cả những điều này chúng ta chỉ nhìn thấy khi bộ phim liên tục chạm nóc rating và những người hâm mộ thì bàn tán sôi nổi về diễn viên, diễn xuất, hình ảnh… Tuy nhiên, đằng sau thành công của nó là công sức của cả một đội ngũ hùng hậu bao gồm tác giả - biên tập viên – nhà xuất bản – nhà biên kịch – hãng phim – nhượng quyền…, mà vai trò của biên tập viên trong quá trình đồng sáng tạo của chuỗi giá trị trong các ngành công nghiệp sáng tạo, dù thầm lặng, nhưng lại vô cùng quan trọng.

Kỷ nguyên của ngành công nghiệp sáng tạo

Đánh giá bản thảo là một công việc không hề dễ dàng, cho dù bạn có thâm niên hàng chục năm trong nghề. Bản thảo "Harry Potter" là ví dụ sống động. Trước khi tới tay nhà xuất bản Bloomsbury, nó đã bị hàng chục nhà xuất bản và đại lý văn học từ chối và vứt vào sọt rác bởi họ cho rằng câu chuyện viết về các phù thủy chẳng có gì thú vị. Tuy nhiên, thành công không thể tin nổi của Harry Potter đã tái định hình công tác thẩm định bản thảo trong kỷ nguyên mới của các nhà xuất bản.

Là biên tập viên, bên cạnh nền tảng kiến thức rộng về văn hóa, lịch sử, truyền thông đại chúng… bạn cần phải biết cách kết nối nó với các ngành công nghiệp sáng tạo mà xuất bản là đầu vào. Đòi hỏi này buộc các trường đào tạo, các nhà xuất bản phải thay đổi các tiêu chuẩn đào tạo và đánh giá; buộc chính phủ và các cơ quan hữu quan phải có viễn kiến trong xây dựng chính sách phát triển ngành; buộc các biên tập viên phải học hỏi, phải thay đổi.

Biết đâu bạn sẽ gặp được một Harry Potter trong thập niên tới, biến bạn từ một biên tập viên thầm lặng trở thành ngôi sao trong ngành, biến một nhà xuất bản nhỏ trở thành ông lớn, hay một nhà văn thất nghiệp sống nhờ trợ cấp xã hội trở thành một tỷ phú. Tất cả đều có thể trong kỷ nguyên của ngành công nghiệp sáng tạo.

Với 15 năm trong lĩnh vực xuất bản, công ty CP Truyền thông và Văn hóa Con Sóc tự hào là đơn vị cung cấp dịch vụ Xuất bản UY TÍN trong nước và quốc tế.

Tư vấn MIỄN PHÍ TẠI ĐÂY

hoặc liên hệ trực tiếp với SCC.JSC tại:

Văn phòng 1: P502, tòa B3.7 Hacinco, Hoàng Đạo Thúy, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội